Schadebeelden monumenten door de watersnoodramp van 2021

De watervloed in de maand juli 2021 heeft veel leed veroorzaakt. Mens en natuur hebben veel te verduren gehad en ook de materiële schade is groot. Monumentenwacht Limburg heeft de eigenaren benaderd van de vijf gemeenten die het hardst getroffen waren, te weten Heerlen, Kerkrade, Gulpen-Wittem, Meerssen en Valkenburg aan de Geul. Naar aanleiding daarvan hebben eigenaren van monumenten om een extra inspectie gevraagd. Dit om de schade te beoordelen en voor advies in te winnen. Dit artikel geeft inzicht in de bevindingen van de veroorzaakte schade door de plotselinge overstromingen van het regenwater.

Algemeen

33,3% van de aanvragen komt uit de gemeente Heerlen, 50% van de aanvragen komt uit Valkenburg, 8,3% van de aanvragen komt uit Wijlre respectievelijk uit Eygelshoven.

Bij het opmaken van de schade is gekeken naar de gevel, het interieur en andere elementen zoals technische installaties en kelders.

Gevels

We zien dat er scheuren zijn ontstaan in de gevels van veelal mergel en baksteen. In veel gevallen is de mergelsteen doordrenkt geweest met water. Mergel heeft echter de eigenschap dat dit snel en goed droogt. Hier moet wel de tijd voor genomen worden. Bij meerdere monumenten was het voegwerk beschadigd, evenals het verfwerk en de pleisterlagen die op het monument zijn aangebracht.

Tot de gevels horen ook de deuren, ramen en kozijnen. De schade hieraan was aanzienlijk groter. Van kromgetrokken deuren tot gesprongen ramen door de waterdruk: meerdere monumenten kregen hiermee te maken. Het advies is om deuren uit de sponning te halen zodat ze vlak kunnen drogen. Uiteindelijk leert de tijd of de deuren opgeknapt kunnen worden of dat deze in zijn geheel vervangen moeten worden. De deuren die volledig onder water hebben gestaan, worden als verloren beschouwd.

Met name in Valkenburg zagen we dat ook frituurvet tegen buitengevels en buitendeuren kleefde, op een milieuvriendelijk wijze reinigen zonder schade aan te richten aan de veelal zachte mergelsteen is noodzakelijk.

Interieur

Het interieur dat voor een groot gedeelte onder water heeft gestaan is vaak niet meer bruikbaar. Denk hier aan (technische) installaties die in de kelder staan, meubels, (kelder)trappen, vloeren maar ook het verfwerk dat enorm geleden heeft onder de hoeveelheid water. Het is belangrijk om voldoende tijd te nemen om alles goed te laten drogen. Te snel herstellen kan op ten duur leiden tot andere, onnodige schade. Ook is het belangrijk om opgedroogd pleisterwerk te monitoren zodat dit na verloop van tijd in goede conditie blijft verkeren en in niet in samenstelling ontbindt of losraakt van het metselwerk.

Kelder en exterieur

Bij een aantal monumenten is via openstaande doorvoeren water de kelder ingestroomd. Het advies is hier om de leiding en kabeldoorvoeren af te dichten. Op sommige plaatsen is de bestrating verzakt of soms zelf weggespoeld. Er zit dan niks anders op dan deze bestrating op te nemen en opnieuw in een verdicht zandbed aan te brengen.

Over het algemeen zijn bij veel huizen slib en riviervuil achtergebleven. Dit dient dan ook schoongemaakt te worden. Bij watermolens is het belangrijk dat obstakels die problemen kunnen veroorzaken bij het draaien met een waterrad of turbine eerst worden verwijderd voor deze in gebruik genomen kunnen worden.